Dünya Ekonomik Forumu (World Economic Forum WEF) tarafından yayınlanan ‘Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi 2015 - 2016 Raporu’ nda rekabet gücü sıralamasında bu yıl dikkate alınan 140 ülke arasında ilk sırada İsviçre, ikinci sırada Singapur, üçüncü sırada ise ABD yer almaktadır. Rekabet gücünde ilk 10 sırada sırasıyla Almanya, Hollanda, Japonya, Hong Kong, Finlandiya, İsveç ve İngiltere yer almaktadır. İlk 10 içinde en çok gerilemeyi sekizinci sıraya gerileyen Finlandiya yaşarken, Hollanda üç sıra yükselerek beşinci sırada, Almanya ve İsveç bir sıra yükselerek sırasıyla dördüncü ve dokuzuncu sırada yer almaktadır. 2015-2016 raporunun belirlediği sıralamaya göre, en yüksek düzeyde yer alan ülkelerin inovasyonu desteklediği görülmektedir.
2015-2016 Küresel Rekabet Edebilirlik raporunda geçen yıl olduğu gibi rekabet edebilirliği en yüksek düzeyde olan ülke olarak İsviçre birinci sırada yer alırken, genel puandaki yükselmeye rağmen, ABD’nin son 4 yıllık dönemde sıralamada düşüşünün devam ettirdiği belirtilmektedir. ABD ekonomisindeki makro-ekonomik kırılganlıkların yanında, özellikle kurumsal yapılanmada endişelerin olduğu vurgulanmaktadır. Bu endişelerin başında kamuoyunun siyasetçilere karşı azalan güveni ile kamu yönetiminin etkin işleyişinde düşüşün varlığına ilişkin yine kamuoyunun bir bölümünde oluşan algılamanın gelmekte olduğu belirtilmektedir.
2015-2016 yılı raporunda da geçen yıllardaki raporlarda olduğu gibi, ülkelerin küresel büyümedeki yavaşlama ve yüksek işsizlik ile mücadele etmek için verimliliklerini arttırmak zorunda oldukları belirtilmektedir. Ayrıca dünyanın en büyük gelişmekte olan piyasa ekonomilerinin bazılarının rekabet gücünün artırılması konusunda güçlüklerle karşılaşmaya devam ettiği vurgulanarak rekabet gücünü arttırmadaki başarısızlık, durgunluk ve diğer şoklara karşı dayanıklılığı tehlikeye sokmakta olduğuna dikkat çekilmektedir.
TABLO 1: Bazı Ülkelerin Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi (GCI) Sıralaması
|
GCI 2015-2016
|
GCI 2014-2015
|
Ülkeler
|
Sıra
|
Değer
|
Sıra
|
Değer
|
Değişim
|
İsviçre
|
1
|
5,76
|
1
|
5,70
|
-
|
Singapur
|
2
|
5,68
|
2
|
5,65
|
-
|
ABD
|
3
|
5,61
|
3
|
5,54
|
-
|
Almanya
|
4
|
5,53
|
5
|
5,49
|
1
|
Hollanda
|
5
|
5,50
|
8
|
5,45
|
3
|
Japonya
|
6
|
5,47
|
6
|
5,47
|
-
|
Hong Kong
|
7
|
5,46
|
7
|
5,46
|
-
|
Finlandiya
|
8
|
5,45
|
4
|
5,50
|
-4
|
İsveç
|
9
|
5,43
|
10
|
5.41
|
1
|
İngiltere
|
10
|
5,43
|
9
|
5,41
|
-1
|
Katar
|
14
|
5,30
|
16
|
5,24
|
2
|
Fransa
|
22
|
5,13
|
23
|
5,08
|
1
|
Avustralya
|
23
|
5,15
|
21
|
5,16
|
-2
|
Suudi Arabistan
|
25
|
5,07
|
24
|
5,33
|
-1
|
Güney Kore
|
26
|
4,99
|
26
|
4,96
|
-
|
Çin
|
28
|
4,89
|
28
|
5,25
|
-
|
İspanya
|
33
|
4,59
|
35
|
4,55
|
2
|
Şili
|
35
|
4,58
|
33
|
4,60
|
-2
|
Portekiz
|
38
|
4,52
|
36
|
4,54
|
-2
|
İtalya
|
43
|
4,46
|
49
|
4,42
|
6
|
Rusya
|
45
|
4,44
|
53
|
4,37
|
8
|
Güney Afrika
|
49
|
4,39
|
56
|
4,35
|
7
|
Türkiye
|
51
|
4,37
|
45
|
4,46
|
-6
|
Bulgaristan
|
54
|
4,32
|
54
|
4,37
|
-
|
Hindistan
|
55
|
4,31
|
71
|
4,21
|
16
|
Meksika
|
57
|
4,29
|
61
|
4,27
|
4
|
İran
|
74
|
4,09
|
83
|
4,03
|
9
|
Brezilya
|
75
|
4,08
|
57
|
4,34
|
-18
|
Yunanistan
|
81
|
4,02
|
81
|
4,04
|
-
|
Cezayir
|
87
|
3,97
|
79
|
4,08
|
-8
|
Kaynak: Global Competitiveness Report, 2014-2015,2015-2016
2015-2016 yılı raporunda Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi sıralamasında, büyük ölçekli gelişmekte olan ülkeler arasında olan Çin’in geçen yıl ile aynı yerini sabit tuttuğu ve BRICS ülkesi ekonomilerinin en yükseği olarak 28. sırada yer aldığı görülmektedir. BRICS ülkelerinin farklı rekabet performansları gösterdikleri, Güney Afrika’nın 49. , Rusya 45. , Hindistan 55. , Brezilya’nın ise 75. sırada yer aldıkları görülmektedir.
2012-2013 Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi sıralamasında rekabet performansı önemli bir gelişme sağlayarak 16 basamak yükselen Türkiye, 2013-2014 raporunda 148 ülke arasında 44. sırada, 2014-2015 raporunda 144 ülke arasında 45. sırada yer aldığı görülmektedir. 2015-2016 yılı raporunda Türkiye‘ninrekabet edebilirlik puanı 7 üzerinden 4,4 puanla 140 ülke arasında altı basamak geri giderek 51. sırada yer almasında, makroekonomik ortamın bozulmasının rol oynadığı tespiti yapılmaktadır.
2015-2016 yılı raporunda; Türkiye 2014 satın alma gücü paritesine göre hesaplanan 806,1 milyar dolar GSYİH’sı ile dünya toplamında %1.40’lık bir paya sahip olmuştur. Türkiye’nin, ülkelerin kalkınmışlık aşamasına yerleştirilmesinde kullanılan iki kıstastan biri olan kişi başına düşen GSYİH’nın 10,482 dolar olduğu belirtilmektedir. Ülkelerin kalkınma aşamalarına göre gruplandırılarak incelendiğinde 2015-2016 raporunda Türkiye, “Verimlilikten, İnovasyon Odağına Geçiş Ülkeleri” arasındaki konumunu korumaktadır.
Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi, her biri bir ülkenin verimlilik ve rekabeti açısından kritik veriler içeren üç alt endeksten oluşmaktadır.
TABLO 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Alt Endeksleri (Türkiye)
Küresel Rekabet Edebilirlik Alt Endeksleri (GCI)
|
Sıra
|
Değer
|
|
(2015-2016)
|
(2014-2015)
|
(2015-2016)
|
(2014-2015)
|
GCI
|
51
|
45
|
4,4
|
4,5
|
Temel Gereklilikler
|
57
|
56
|
4,7
|
4,8
|
Kurumsal Yapı
|
75
|
64
|
3,8
|
3,9
|
Altyapı
|
53
|
51
|
4,4
|
4,6
|
Makroekonomik İstikrar
|
68
|
58
|
4,7
|
4,8
|
Sağlık ve Temel Eğitim
|
73
|
69
|
5,7
|
5,8
|
Etkinlik Artırıcılar
|
48
|
45
|
4,3
|
4,4
|
Yüksek Öğrenim ve Hizmet içi Eğitim
|
55
|
50
|
4,6
|
4,7
|
Ürün Piyasalarının Etkinliği
|
45
|
43
|
4,5
|
4,6
|
Emek Piyasalarının Etkinliği
|
127
|
131
|
3,5
|
3,5
|
Finansal Piyasalarının Gelişmişliği
|
64
|
58
|
3,9
|
4,2
|
Teknolojik Altyapı
|
64
|
55
|
4,1
|
4,3
|
Pazar Büyüklüğü
|
16
|
16
|
5,4
|
5,3
|
İnovasyon ve Çeşitlilik Faktörleri
|
56
|
51
|
3,7
|
3,9
|
İş Dünyasının Gelişmişlik Düzeyi
|
58
|
50
|
4,1
|
4,3
|
İnovasyon
|
60
|
56
|
3,4
|
3,4
|
2015-2016 raporunda Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksi’nin hesaplanmasında kullanılan bileşenlerin yer aldığı tabloda da görüldüğü üzere Türkiyetemel gereklilikler açısından 57. etkinlik artırıcı unsurlarda 48. ve inovasyon ve çeşitlilik faktörleri açısından 56. sıradadır.
2015-2016 yılı raporunda bir önceki yıla göre sadece emek piyasasının etkinliği endeksinde iyileşme olduğu ve pazar büyüklüğü endeksinin ise sabit kaldığı görülmektedir. 2015-2016 raporuna göre Türkiye en iyi performansı 16.sıra ile pazar büyüklüğü kaleminde, en zayıf performansı ise 127. sıra ile tek iyileşmenin sağlandığı emek piyasaları etkinliği kaleminde göstermektedir. En büyük gerileme ise Türkiye’nin 140 ülke arasında 75. sırada yer aldığı kurumsal yapılanma endeksinde görülmektedir.
2015-2016 raporunda Türkiye’de hassas siyasi dönem ile jeopolitik çatışmaların birleşmesi sonucunda oluşan belirsizlik ortamının, ülkenin kalkınmasında ciddi rolü olan özel sektör yatırımları ile özellikle uluslararası yatırımların yavaşlamasına sebep olduğu belirtilmektedir. Bu yatırımların yavaşlamasında yüksek enflasyonun yarattığı belirsizlik ile yerel finansal sektöre duyulan güven ve bu sektörün etkinliğindeki düşüşün de rol oynadığı ifade edilmektedir.
Rekabet üstünlüğü sağlamada önemli rol oynadığı düşünülen kurumsal yapı, işgücü piyasalarının etkinliği, teknolojik altyapı, inovasyon bileşenleri açısından Türkiye’nin;
- Kamu kurumları ve özel sektör kuruluşları alt bileşenlerinden oluşan kurumsal yapı bileşeninde 2014-2015 verilerine göre 64. iken bu sene 11 basamak gerileyerek 75. sırada,
- Esneklik ve işgücü kapasitesinin etkin bir biçimde kullanımı alt bileşenlerinden oluşan emek piyasalarının etkinliği bileşeninde 2014-2015 verilerine göre 131. sırada iken bu sene 4 basamak ilerleyerek 127. sırada,
- Teknolojiyi benimseyebilme ve bilişim teknolojilerinin kullanımı alt bileşenlerinden oluşan teknolojik altyapı bileşeninde 2014-2015 raporunda bir önceki yılın verilerine göre 3 basamak ilerleyerek 55. sırada iken bu sene 9 basamak gerileyerek 64. sırada,
- İnovasyon kapasitesi, bilimsel araştırma kurumlarının niteliği, şirketler kesiminin ar-ge harcamaları, ar-ge için üniversite-sanayi işbirliği, ileri teknolojiler için kamunun satın alma politikaları, bilim insanlarının ve mühendislerin varlığı, patentler, fikri mülkiyet haklarının korunması değişkenlerinden oluşan inovasyon bileşeninde, 2015-2016 raporunda bir önceki yılın verilerine göre 4 basamak daha gerileyerek 60. sırada yer aldığı görülmektedir.
Türkiye, yabancı yatırımcılar için büyük önem taşıyan “Fikri Mülkiyet Hakları” bakımından bir önceki yıla göre 10 basamak düşerek 140 ülke arasında 82. sırada yer almaktadır.
Raporda iş yaparken karşılaşılan en problemli sorunların belirlenmesinde kullanılan “Yönetici Görüşleri Anketi[1] ” ne göre, 2014-2015 yılı raporundaTürkiye’de en önemli üç sorun sıralamasında bürokratik engeller, siyasi istikrarsızlık ve eğitimsiz iş gücü yer almaktadır.
TABLO 3: Türkiye İle Bazı Ülkelerin Seçilmiş CPI Bileşenleri Sıralaması
|
|
Türkiye
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bileşenler
|
2015
|
2014
|
Yunanistan
|
Portekiz
|
Fransa
|
Güney Afrika
|
İspanya
|
İngiltere
|
Almanya
|
1.09
|
Kamu Düzenlemeleriyle getirilen yükler
|
65
|
71
|
131
|
112
|
115
|
117
|
124
|
33
|
34
|
|
1.11
|
Kanun, mevzuat ve ilgili diğer düzenlemelerde gerekli değişiklikler için hukuki çerçevenin verimliliği
|
90
|
52
|
86
|
71
|
27
|
17
|
65
|
9
|
11
|
|
2.01
|
Genel altyapının niteliği
|
33
|
33
|
57
|
15
|
10
|
59
|
14
|
24
|
11
|
|
2.04
|
Liman altyapısının kalitesi
|
53
|
57
|
48
|
25
|
26
|
36
|
12
|
11
|
14
|
|
2.06
|
Hava ulaşımında kullanılabilir koltuk kilometresi oranı
|
16
|
17
|
34
|
32
|
8
|
28
|
9
|
3
|
6
|
|
2.08
|
Mobil telefon hatları
|
103
|
105
|
66
|
75
|
96
|
22
|
81
|
53
|
57
|
|
2.09
|
Sabit telefon aboneleri
|
68
|
65
|
12
|
14
|
3
|
90
|
19
|
8
|
5
|
|
6.01
|
Yerel rekabetin yoğunluğu
|
10
|
11
|
68
|
54
|
29
|
43
|
19
|
3
|
7
|
|
6.02
|
Pazar hâkimiyetinin kapsamı
|
44
|
39
|
62
|
35
|
24
|
46
|
34
|
15
|
3
|
|
6.03
|
Anti tröst politikaların etkinliği
|
34
|
26
|
104
|
47
|
17
|
13
|
38
|
12
|
14
|
|
6.07
|
Bir işletme kurmak için gereken zaman
|
36
|
21
|
74
|
4
|
14
|
94
|
74
|
28
|
82
|
|
9.02
|
Teknolojinin firma düzeyinde belirlenmesi
|
36
|
37
|
72
|
21
|
26
|
28
|
50
|
14
|
13
|
|
9.04
|
İnternet kullanıcıları
|
67
|
72
|
51
|
49
|
23
|
71
|
30
|
8
|
16
|
|
9.05
|
Geniş bant internet kullanıcıları
|
61
|
59
|
22
|
30
|
4
|
93
|
28
|
7
|
10
|
|
9.06
|
İnternet bant genişliği
|
62
|
40
|
28
|
13
|
12
|
19
|
27
|
7
|
20
|
|
9.07
|
Geniş bant mobil kullanıcıları
|
69
|
62
|
72
|
65
|
36
|
63
|
25
|
16
|
38
|
|
10.01
|
İç Pazar büyüklüğü endeksi
|
14
|
16
|
49
|
51
|
9
|
27
|
16
|
10
|
5
|
|
10.02
|
Dış Pazar büyüklüğü endeksi
|
26
|
26
|
57
|
53
|
12
|
36
|
22
|
15
|
4
|
|
| | | | | | | | | | | | | | | | | | |
Kaynak: Global Competitiveness Report, 2014, 2015
2015-2016 yılı raporunda katılımcılar ilk sırada %14 ile vergi oranlarını, ikinci sırada %12,2 ile finansmana erişimi en önemli sorun olarak görmektedir. Eğitimsiz iş gücünün %12, yabancı para düzenlemelerinin %11,3, vergi düzenlemelerinin karmaşıklığı % 8,4, bürokratik engellerin % 7,1, alt yapı yetersizliğinin % 6,6, siyasi istikrarsızlığın % 6,2, yetersiz inovasyon kapasitesinin % 5,5, işgücü sınırlamalarının % 5,2, enflasyonun % 5,1, iş ahlâkının zayıflığının % 2,3, yolsuzluğun % 1,5, hükümet istikrarsızlığının % 1,3, halk sağlığının yetersizliğinin % 0,9, suç oranı yüksekliğinin % 0,3 oranında iş yapma açısından engel oluşturduğu görülmektedir.
“Kamu Düzenlemeleriyle Getirilen Yükler” sıralamasında Türkiye geçen seneye göre 6 sıra yükselerek 65. sıraya gelmiştir. Türkiye bu konuda Yunanistan, Portekiz, Fransa ve Güney Afrika gibi ülkelerden daha iyi olmasına rağmen İngiltere ve Almanya’nın gerisindedir. Kanun, Mevzuat ve İlgili Diğer Düzenlemelerde Gerekli Değişiklikler İçin Hukuki Çerçevenin Verimliliği sıralamasında Türkiye Yunanistan, Portekiz, İspanya, İngiltere, Fransa, Almanya ve Güney Afrika’nın gerisinde yer almaktadırlar.
Genel Altyapının Niteliği sıralamasında Türkiye, Yunanistan ve Güney Afrika’nın önünde; Almanya, Fransa, Portekiz, İspanya ve İngiltere’nin gerisindedir. Türkiye, Liman Altyapısının Niteliği sıralamasında Yunanistan’ın 5 sıra gerisinde yer almaktadır. Hava Ulaşımında Kullanılabilir Koltuk Kilometresi Oranına bakıldığında, Türkiye’nin 16.sırada ilk 20 ülke içinde yer alarak Yunanistan, Portekiz ve Güney Afrika’nın önünde olduğu görülmektedir.Türkiye’nin Mobil Telefon Hatları sıralamasında ise bir önceki yıla göre 2 sıra yükselerek 103. sırada olduğu görülmektedir. Sabit Telefon Aboneleri kaleminde Fransa 3. sırada, Almanya 5. sırada ve İngiltere 8. sırada yer alırken, Türkiye geçen yıla göre 3 sıra gerileyerek 68. sırada yer almaktadır.
Türkiye; Mal Piyasalarının Etkinliği bakımından geçen seneki sıralamaya göre Yerel Rekabetin Yoğunluğu bileşeninde yükselme eğilimi gösterirken, Antitröst Politikalarının Etkinliği ile Bir İşletmeyi Kurmak için gereken zaman bileşeninde gerileme eğilimi göstermektedir. Türkiye Yerel Rekabetin Yoğunluğu sıralamasında 10. sırayla Yunanistan, Portekiz, Fransa, Güney Afrika ve İspanya’nın önünde yer almaktadır. Pazar Hâkimiyetinin Kapsamı değerlendirmesinde Türkiye geçen yıla göre 5 sıra gerileyerek 44. sırada Yunanistan ve Güney Afrika’nın önünde yer alırken Portekiz, Fransa, İspanya, İngiltere ve Almanya’nın gerisinde kalmaktadır. Antitröst Politikalarının Etkinliği sıralamasında 34. sırada yer alan Türkiye Yunanistan ve Portekiz İspanya’nın önünde yer almaktadır. Rapora göre Türkiye’de Bir İşletmeyi Kurmak için Gereken Zaman en az 6,5 gündür. Rapordaki sıralamaya göre Türkiye bu bakımdan 21. sıradadır.
Türkiye Teknolojilerin Firma Düzeyinde belirlenmesi sıralamasında 36. sıra ile Yunanistan ve İspanya’nın önünde, Güney Afrika ve Fransa’nın sırasıyla 8 ve 10 sıra gerisindedir. Türkiye Geniş Bant İnternet Kullanıcıları sıralamalarında Güney Afrika’nın önünde, İnternet Bant Genişliği sıralamasında ise Güney Afrika, Yunanistan, Portekiz, İspanya, Fransa, İngiltere ve Almanya’nın gerisinde kalmaktadır. Türkiye’nin İnternet Kullanıcıları sıralamasında 67. olduğu ve Güney Afrika’nın önünde ancak Yunanistan, Portekiz, İspanya, Fransa, İngiltere ve Almanya’nın gerisinde kaldığı görülmektedir. Türkiye Geniş Bant Mobil Kullanıcıları sıralamasında geçen yıla göre 7 sıra gerileyerek 69. sırada yer almaktadır.
İç ve Dış Pazar Büyüklüğü Türkiye’nin güçlü olduğu alanlar arasındadır. Bu alanda Türkiye; Yunanistan, Portekiz, İspanya ve Güney Afrika’nın önünde, Fransa, İngiltere ve Almanya’nın gerisinde kalmaktadır.
[1] Her ülkede Yönetici Görüşleri Anketine katılanlara, 16 faktörlük listeden iş yaparken karşılaşılan en problemli beş faktörü seçmeleri ve daha sonra bunları 1 (en problemli) ile 5 arasında değişen bir değerlendirme ölçeğine göre puanlamaları istenmektedir. Katılımcıların her bir faktöre vermiş olduğu puanlama 16 soruya vermiş oldukları toplam puanlamaya oranlanmaktadır.
Sinem ÜSTÜNDAĞ DEMİR*
Rekabet Kurumu
Ekonomik Analiz ve Araştırma Dairesi Başkanlığı
Araştırma Uzmanı
