Türkiye-RF Tataristan Cumhuriyeti Kültür Köprüleri-VI
Akdes Nimet Kurat (1903-1971)
22 Nisan 1903'te Kazan'da dünyaya gelen Akdes Nimet Kurat, 1920'de Bügülme Lisesi'nden mezun olmuş ve eğitimine devam etmek için önce Leningrad sonrasında ise Moskova'ya gitmiştir. Ancak yüksek öğrenimini bu şehirlerde tamamlayamamıştır. 1922'de eğitimine devam etmek üzere Almanya'ya gitmeye karar vermiş fakat Letonya üzerinden Polonya'ya geçerken pasaportsuz olduğu için tutuklanmış ve burada altı ay cezaevinde kalmıştır. Cezasının bitiminin ardından bir buçuk yıl Varşova’da kalmıştır. Varşova’daki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliğinden aldığı pasaportla 1924 Kasım ayında İstanbul'a gelmiştir.
İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesinde tarih ve felsefe eğitimi aldıktan sonra 1925 yılında Mehmet Fuat Köprülü tarafından Türkiyat Enstitüsüne asistan olarak alınan Kurat, Almanya'daki Breslau ve Hamburg üniversitelerinde Doğu Avrupa, Bizans tarihi, ekonomi ve felsefe alanlarında eğitim görmüştür. 1933 yılında İstanbul'a dönmüş, 1937 yılında ise İsveç'e giderek Uppsala Üniversitesi'nde ders vermiş ve aynı zamanda başkent Stockholm'deki İsveç Devlet Arşivi'nde araştırmalarda bulunmuştur.
1938'de Türkiye'ye dönmesinin ardından Kurat, Denizli Lisesi, Gazi Terbiye Enstitüsü gibi eğitim kurumlarında tarih öğretmenliği yapmıştır. 1941’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kapsamında açılan Rus Dili ve Edebiyatı Bölümüne doçent olarak atanmış, 1944'te ise profesörlüğe yükseltilmiştir. 1954-1955 yıllarında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanı olarak görev yapmıştır.
28 Ağustos 1971'de, Ankara'dan İstanbul'a giderken içinde bulunduğu otobüsün kaza geçirmesi sonucu ağır yaralanmış ve 8 Eylül günü İstanbul'da vefat etmiştir.
7 Ekim 2014 tarihinde Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Ş. Mercani Tarih Enstitüsünde Kurat’ın ‘Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altınordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikleri’ eserinin birinci cildinin Rusça tercümesinin tanıtımı gerçekleştirilmiştir. Başkonsolosluğumuzca da katılım sağlanan etkinliğe, bilim adamımızın akrabaları ve torunları (Tarihçinin kuzeninin oğlu – RF Tataristan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Ravil Muratov, kuzeninin kızı Daniya Timyayeva, erkek torunu – öğretmen Kaan Kurat, kız torunu – İstanbul Üniversitesi öğretim görevlisi İdel Vedia Evciman Kurat) da katılmışlardır.
Başlıca eserleri:
Peçenek Tarihi (İstanbul 1937)
Kazan Hanlığını Kuran Uluğ Muhammed Hanın Yarlığı (İstanbul, 1937)
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altınordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikleri (İstanbul, 1940)
Rusya Tarihi Başlangıcından 1911'e Kadar (Ankara, 1948, 1999)
Prut Seferi ve Barışı, I-II (Ankara, 1951, 1953)
Türkiye ve İdil Boyu 1569 Astrahan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri (Ankara, 1966)
Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919) (Ankara, 1970)
Peçenek Tarihi (İstanbul 1937)
Kazan Hanlığını Kuran Uluğ Muhammed Hanın Yarlığı (İstanbul, 1937)
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altınordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikleri (İstanbul, 1940)
Rusya Tarihi Başlangıcından 1911'e Kadar (Ankara, 1948, 1999)
Prut Seferi ve Barışı, I-II (Ankara, 1951, 1953)
Türkiye ve İdil Boyu 1569 Astrahan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri (Ankara, 1966)
Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919) (Ankara, 1970)
Культурные мосты между Турцией и Республикой Татарстан РФ – Часть 6.
Акдес Нигмет Курат (1903-1971)
Родился 22 апреля 1903 года в Казанской губернии. В 1920 году оканчивает лицей в Бугульме, после чего для продолжения обучения переезжает в Ленинград, а затем в Москву. Однако он не смог окончить высшее образование в этих городах. В 1922 году Нигмет Курат решает поехать в Германию для продолжения своего образования, однако при переезде в Польшу через Латвию без паспорта, его задерживают, помещают под стражу, и последующие шесть месяцев он проводит в тюрьме. После отбывания наказания, полтора года живет в Варшаве. После получения паспорта в Посольстве Турецкой Республики в Варшаве, в ноябре 1924 года уезжает в Стамбул.
Получив образование по направлению история и философия на факультете литературы Стамбульского университета, в 1925 году Нигмет Курат при содействии Мехмета Фуата Кёпрюлю устраивается ассистентом в Институт Тюркологии, получает образование по направлениям Восточная Европа, история Византии, экономика и философия в Гамбургском университете и университете Бреслоу, Германия. В 1933 году он возвращается в Стамбул, в 1937 году уезжает в Швейцарию, где преподает в университете Упсала и параллельно ведет исследовательскую работу в Швейцарском государственном архиве в столице – Стокгольме.
После возвращения в 1938 году в Турцию, Курат преподает историю в лицее в Денизли, Педагогическом институте Гази. В 1941 году его назначили на должность доцента в открытое ранее отделение русского языка и литературы факультета языка, истории и географии Анкарского университета, в 1944 году Курат был повышен до научной степени профессора. В 1954-1955 гг. был деканом факультета языка, истории и географии Анкарского университета.
28 августа 1971 года он попадает в аварию с участием автобуса, совершавшего рейс Анкара-Стамбул. В результате аварии, Ахмет Курат получил серьезные увечья и скончался в Стамбуле 8 сентября.
7 октября 2014 года в Институте истории имени Ш.Марджани Академии наук Республики Татарстан состоялась презентация первого тома собрания сочинений Ахмета Курата «Ярлыки и битики ханов Золотой Орды, Крыма и Туркестана в архиве музея дворца Топкапы» в переводе на русский язык. В презентации участвовал Генеральный Консул, родственники и внуки нашего ученого (двоюродный племенник ученого – помощник Президента РТ Равиль Муратов, двоюродная племянница Дания Тямаева, внук – педагог Каан Курат, внучка – преподаватель Стамбульского университета Идел Ведиа Эвжиман-Курат).
Основные произведения:
История печенегов (Стамбул, 1937);
Жизнь основателя Казанского ханства – хана Улу Мухаммеда (Стамбул, 1937);
Ярлыки и битики ханов Золотой Орды, Крыма и Туркестана в архиве музея дворца Топкапы (Стамбул, 1940);
История России: от формирования до 1911 года (Анкара, 1948, 1999);
Прутский поход и прутский мирный договор, I-II (Анкара, 1951, 1953);
Турецкий и поволжский поход на Астрахань 1569 года, Волгодонский канал и османско-русские отношения в XVI-XVIII вв. (Анкара, 1966);
Турция и Россия: турецко-русские отношения с XVIII века до начала освободительной войны (1798-1919) (Анкара, 1970)
История печенегов (Стамбул, 1937);
Жизнь основателя Казанского ханства – хана Улу Мухаммеда (Стамбул, 1937);
Ярлыки и битики ханов Золотой Орды, Крыма и Туркестана в архиве музея дворца Топкапы (Стамбул, 1940);
История России: от формирования до 1911 года (Анкара, 1948, 1999);
Прутский поход и прутский мирный договор, I-II (Анкара, 1951, 1953);
Турецкий и поволжский поход на Астрахань 1569 года, Волгодонский канал и османско-русские отношения в XVI-XVIII вв. (Анкара, 1966);
Турция и Россия: турецко-русские отношения с XVIII века до начала освободительной войны (1798-1919) (Анкара, 1970)
Төркия һәм РФ Татарстан Респубикасы арасында мәдәни күперләр - 6 нчы бүлек
Әкъдәс Нигъмәт Курат (1903-1971)
1903 елның 22 апрелендә Казан губернасында дөньяга килгән Әкъдәс Нигъмәт Курат, 1920 нче елда Бөгелмә лицеен тәмамлый һәм белем алуын дәвам итү өчен башта Ленинградка, аннары Мәскәүгә китә, ләкин бу шәһәрләрдә укуын тәмамлый алмый. 1922 нче елда белем алуын дәвам итү өчен Алманиягә китәргә була, әмма Латвия чигеннән Польшага үткәндә паспорты булмау сәбәпле кулга алына һәм монда алты ай төрмәдә тотыла. Җәзасы тәмамланганнан соң, ел ярым Варшавада яши. Варшавадагы Төркия Республикасы Илчелегеннән алган паспорты белән 1924 нче елның ноябрь аенда Истамбулга килә.
Истамбул университетының әдәбият факультетында тарих һәм фәлсәфә фәннәрен үзләштергәч, 1925 нче елда Мехмет Фуат Көпрүлү аны Тюркология институтына ассистент итеп ала. Алманиядәге Бреслау һәм Гамбург университетларында Көнчыгыш Аурупа, Византия тарихы, икътисад һәм фәлсәфә юнәлешләрендә белем ала. 1933 нче елда Истамбулга кайта, 1937 нче елда исә Швециягә китә, андагы Упсала университетында дәресләр бирә һәм шул ук вакытта башкала Стокгольмдагы Швеция дәүләт архивында эзләнүләр алып бара.
1938 нче елда Төркиягә кайтып Курат Диңгезле лицее, Гази тәрбия институты кебек уку йортларында тарих укытучысы булып эшли. 1941 нче елда Анкара университеты тел һәм әдәбият-география факультетында ачылган рус теле һәм әдәбияты бүлегенә доцент итеп билгеләнә, 1944 нче елда исә профессор дәрәҗәсенә күтәрелә. 1954-1955 нче елларда Анкара университетының тел һәм әдәбият-география факультеты деканы булып эшли.
1971 нче елның 28 нче августында Анкарадан Истамбулга барган автобуска утырган Курат юл казасына дучар була һәм авыр яралалана, 8 нче сентябрь көнне исә Истамбул сырхауханәсендә вафат була.
2014 нче елның 7 нче октябрендә Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең Ш.Мәрҗәни исемендәге Тарих институтында Куратның “Топкапы сарае музее архивындагы Алтын Урда, Кырым һәм Төркестан ханларының ярлык һәм хатлары” исемле китабының русчага тәрҗемәсенең беренче томын тәкъдим итү узды. Генераль Консул да катнашкан бу чарага, шулай ук галимебезнең туганнары һәм оныклары (тарихчының ике туганының улы – РФ Татарстан Республикасы ярдәмчесе Равил Муратов, ике туганынның кызы Дания Тямаева, оныклары – укытучы Каан Курат, Истамбул университеты укытучысы Идел Ведиа Әвҗиман Курат) да катнаштылар.
Төп әсәрләре:
Печенегларның тарихы (Истамбул, 1937)
Казан ханлыгына нигез салган Олуг Мөхәммәт ханның ярлыгы (Истамбул, 1937)
Tопкапы сарае музее архивындагы Алтын Урда, Кырым һәм Төркестан ханларының ярлык һәм хатлары (Истамбул, 1940)
Россия тарихы башлангычыннан 1911 нче елга кадәр (Анкара, 1948, 1999)
Прут сәфәре һәм солыхы, I-II (Анкара, 1951, 1953)
Төркия һәм Идел буе 1569 Әстерхан сәфәре, Tын-Идел каналы һәм XVI-XVIII йөзъел госманлы-рус мөнәсәбәтләре (Анкара, 1966)
Төркия һәм Россия: XVIII гасыр ахрыннан азатлык сугышына кадәр төрек-рус мөнәсәбәтләре (1798-1919) (Анкара, 1970)
Печенегларның тарихы (Истамбул, 1937)
Казан ханлыгына нигез салган Олуг Мөхәммәт ханның ярлыгы (Истамбул, 1937)
Tопкапы сарае музее архивындагы Алтын Урда, Кырым һәм Төркестан ханларының ярлык һәм хатлары (Истамбул, 1940)
Россия тарихы башлангычыннан 1911 нче елга кадәр (Анкара, 1948, 1999)
Прут сәфәре һәм солыхы, I-II (Анкара, 1951, 1953)
Төркия һәм Идел буе 1569 Әстерхан сәфәре, Tын-Идел каналы һәм XVI-XVIII йөзъел госманлы-рус мөнәсәбәтләре (Анкара, 1966)
Төркия һәм Россия: XVIII гасыр ахрыннан азатлык сугышына кадәр төрек-рус мөнәсәбәтләре (1798-1919) (Анкара, 1970)
