Rusya'nın Kırım'ı yasadışı olarak ilhak etmesinin birinci yıldönümü yaklaşırken, dramın en büyüğünü yaşayan azınlık topluluğu ise Rus hakimiyeti altında onlarca yıldır dini ve siyasi açıdan zulme uğratılan, etnik Türk kökenli ve Sünni İslam inancına mensup Kırım Tatarları.
“Rus yetkililer, Kırım'ın yasadışı ilhak sürecinin en başından itibaren, Kırım Tatar toplumunu hedef aldılar.”
Kırım Tatar toplumunu hedef alan örneklerin sonuncusu daha Mart 2015'in ilk haftasında yaşandı. Kırım Tatarlarına mensup travma cerrahı Asan Çakurov, Rusya'nın Kırım işgaline karşı düzenlenen protesto eylemlerinde rol oynadığı suçlamasıyla tutuklandı.
Rusya'nın Tatarlara yönelik kötü muamelesi yeni bir şey değil. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Kırım Hanlığı, Yarımada'nın 1783 yılında Büyük Katerina liderliğindeki Rus İmparatorluğu'nun eline geçişine kadar 300 yıl ayakta kaldı.
1917-Bolşevik Devrimi ve Rus İç Savaşı'nı takip eden kaos sürecinde, Kırım Yarımadası en sonunda Sovyetler Birliği'ne bağlandı. Sovyetler Birliği'nin Kırım Tatarlarını müreffeh kılmak gibi bir niyeti asla olmadı. Hatta 1920'lerin sonunda Vladimir Lenin'in, Kırım Tatarlarına ilişkin planlarını yazarken, "Onları alacak, bölecek, kendimize tabi kılacak, sindireceğiz." ifadesini kullandığı söylenir.
Stalin'in demir yumruğu
Joseph Stalin'in demir yumruğu döneminde ise Kırım Tatarları neredeyse yok olmanın eşiğine getirildi. Stalin'e göre, Tatarlar devlet düşmanıydı, çünkü İkinci Dünya Savaşı (1939-45) sırasında Nazi Almanyası ile işbirliği yapmışlardı. Oysa binlerce Tatar, Almanlar lehine çarpışmış olsa da, bir o kadarı da Nazilere karşı Kızıl Ordu'nun yanında savaştı. Aslına bakılırsa, 8 Kırım Tatarı, Sovyetler Birliği'nin en yüksek onur nişanı olan Sovyet Kahramanlık Madalyası kazanmıştı. Hatta pilot Ahmet Han Sultan, bu prestijli ödüle iki kez layık görülmüştü.
Yine de bazı Kırım Tatarlarının Naziler adına savaşması, Stalin'in tüm Tatar toplumunu cezalandırması için yeterince iyi bir bahane oldu. 1944 yılında 180.000 Kırım Tatarı yurtlarından çıkarılarak doğuya sürüldü. Bunların çoğu Özbekistan'a gitti ama binlercesi de Sibirya dolaylarına dağıldı. Keza, 10 binlerce Tatar, bu zorunlu göç sırasında öldürüldü. Aileler birbirinden ayrı düştü. Bir kültür, neredeyse ortadan kalkma noktasına geldi.
[Sovyetler Birliği'nin son lideri) Mihail Gorbaçov öncülüğündeki perestroyka (yeniden yapılanma) reformları kapsamında Tatarların Kırım'a dönüşüne izin verildi ve pek çoğu da yurduna geri döndü. 1991'de Kırım, bağımsız Ukrayna'ya bağlandı. Tatarlar açısından Ukrayna bayrağı altında hayat her zaman mükemmel olmasa da, son yüz yılda Rus hükümdarlığı altında yaşananlara kıyasla çok daha iyiydi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2014 yılında yaptığı bir konuşmada şunları söyledi: "Kırım Tatarlarının durumunu düzeltmek, haklarını iade etmek ve adlarını temize çıkarmak için gerekli tüm siyasi ve yasal kararları almamız gerektiğini düşünüyorum. Kırım'da yaşayan tüm etnik gruplara büyük saygımız var."
Putin ile ilgili çoğu şeyde olduğu gibi, Rus liderin bu konuda da söylediklerine değil, yaptıklarına bakmak gerek.
Kültürel barbarlık
Rus yetkililer, Kırım'ın yasadışı ilhak sürecinin en başından itibaren, Kırım Tatar toplumunu hedef aldılar. Kırım Tatar Meclisi'nin mevcut ve eski başkanları Rıfat Çubarov ve Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu'nun Kırım'a girmeleri Ruslar tarafından yasaklandı.
Rus güvenlik güçleri, müphem gerekçelerle Kırım Tatar toplumunun önde gelen isimlerinin ev ve işyerlerine baskınlar düzenledi. Moskova, Stalin'in 1944 yılında Kırım Tatarlarını toplu halde sürmesinin yıldönümü dolayısıyla düzenlenen anma törenlerine yasak getirdi. Kırım Tatar edebiyatının seçme eserleri ve dini kitaplar da yasaklandı. Oysa aynı metinler, bölge Ukrayna idaresindeyken yasaklı değildi.
“Türk kültürünün Kırım tarihinde oynadığı rolü görmezden gelmek ve Tatar dili üzerinde baskı kurmak, kültürel barbarlıktan başka bir şey değil.”
Tatarca yayın yapan medya organları, Rus güvenlik güçlerinin baskınlarına, hatta kapatma kararlarına maruz kaldı. Moskova'da Kırım Yarımadası ve başlıca şehirlerinin isimlerinin antik Yunan dönemindeki isimleriyle değiştirilmesi suretiyle bölgeye Türklük özelliğinin kaybettirilmesini talep edenler bile var. Böyle bir durumda, örneğin; Kırım yerine Tavrida, Kerç yerine Pantikapaion, Feodosya yerine Teodosya, Sivastapol yerine Sivastapoli isimleri kullanılacak.
Türk kültürünün Kırım tarihinde oynadığı rolü görmezden gelmek ve Tatar dili üzerinde baskı oluşturmak, kültürel barbarlıktan başka bir şey değil.
Günümüzde Tatarların Kırım nüfusu içindeki payı ancak yüzde 13 civarında. Bu rakam, Tatarların Kırım'da yaşayan en büyük etnik grup olduğu Kırım Hanlığı dönemine kıyasla çok düşük. Tatarların seferber olma kapasitesi var – Rusya destekli seçimleri sürekli boykot ediyorlar – lakin anlamlı denebilecek bir direniş gösterebilmek için şu anda sayıları son derece az. Belki de Büyük Katerina zamanından beri Rusya'nın tüm planı da buydu.
Dünyanın dört bir yanında yaşanmakta olan dini ve siyasi zulümler bu kadar gündemdeyken, Kırım'da meydana gelenler kolayca göz ardı ediliyor. Ancak siyasete yön verenlerin, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesini barışa kavuşturmaya odaklanırken, Kırım Tatarlarının içinde bulunduğu zor durumu da unutmamaları şart.
Görüş - Luke Coffey: Siyasete yön verenlerin, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesini barışa kavuşturmaya odaklanırken, Kırım Tatarlarının içinde bulunduğu zor durumu da unutmamaları şart.
ALJAZEERA.COM.TR
