1. Tahıllar – Hububatlar
1.1 Buğday
- Buğday karasal iklim ve Akdeniz ikliminde yetişebilmektedir, içerisinde yüksek besin değerlerinin olması ve buğday ununun kolaylıkla işlenebilir ve pişirilebilirliği gibi nedenlerden dolayı en çok tercih edilen tahıl ürünüdür.
- Buğday Türk kültürünün bir değeri olduğundan dolayı çok fazla ekilmektedir ve bundan dolayı en çok ekim alanına sahip tarım ürünüdür.
- Yetişmesi boyunca ilkbahar mevsiminde bol yağışa ihtiyaç duyar ve yaz ayı geldiğinde ise sıcak ve kurak bir iklim gereksinimi vardır.
- Yaz aylarının yağışlı geçtiği Doğu ve Batı Karadeniz kıyıları ile Kuzey Doğu Anadolu dışında bütün bölgelerimizde buğday yetiştiriciliği yapılabilmektedir.
- İç Anadolu buğday üretiminde birincidir. Özellikle Konya’da buğday tarımı yoğundur, bunun dışında Ergene, İç Batı Anadolu, Orta Karadeniz bölümleri ile Akdeniz Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilir.
1.2 Arpa
- Buğdayın ardından Arpa, ülkemizde ekimi en fazla rağbet göre tahıldır. Arpa buğday cinslerine oranla soğuk hava şartlarına daha fazla dayanıklıdır bu sebepten ötürü daha çabuk olgunlaşır.
- Yem ve bira sektöründe kullanılan başlıca hammaddelerden birisi olan arpa ülkemizde en çok İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yetiştirilmektedir.
1.3 Mısır
- Sıcak ve nemli iklim bölgelerini sever. Bunun için en doğal yetişme alanı Karadeniz bölgesidir. Buna rağmen sanayi ürünü olup değerinin fazla olmasından dolayı sulama ile Akdeniz Bölgesi, Karadeniz Bölgesi’ni üretim olarak geçmiştir.
- Mısır üretiminin Türkiye’ye oranla yaklaşık olarak %50’si Akdeniz Bölgesi’nde yapılır. Hayvan yemi olarak pek çok artığı çıkmaktadır, yağ, nişasta ve kağıt üretiminde kullanılır.
1.4. Yulaf – Çavdar
- Buğday ve arpanın yetişmediği veya yetişmesinin güçleştiği bölgelerde tercih olarak arpa veya çavdar ekilir.
- Yulaf üretiminde Doğu Anadolu Bölgesi Çavdar üretiminde İç Anadolu Bölgesi ilk sırayı alır .
- Daha çok yem olarak kullanılır.
1.5 Pirinç / Çeltik
- Bol su ve sıcaklık ister bundan dolayı ırmak boylarında sulanabilen vadi tabanlarında yetiştirilir.
- Trakya, Karadeniz, Samsun ve çevresi, Çukurova ve Hatay çevresi pirinç üretiminin en çok yapıldığı / yetiştirildiği yerlerdir.
- En fazla Marmara Bölgesi’nde yetiştirilir.
2. Sebzeler
Sıcaklık, sulama, gübreleme ve güneşlenme koşullarının yeterli olduğu yerlerde sebzecilik yapılır. Sebze yetiştiriciliği için yaz mevsiminin uzun ve sıcak geçmesi lazımdır.
Sebze tarımının yoğun olduğu yerler; Akdeniz ve Ege Bölgeleri, Güney Marmara Bölümü, GAP projesi ile birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
2.1 Baklagiller
- Fasulye, nohut, mercimek, bezelye, bakla ve börülce gibi kültür bitkileridir.
- Nohutun ve yeşil mercimeğin en çok İç Anadolu’da kırmızı mercimeğin ise en çok Güneydoğu Anadolu’da üreticiliği yapılmaktadır.
2.2 Yumrulu Bitkiler
2.2.1 Patates
- Patates yetiştirme için ortamın nemli olması ve bunun yanı sıra soğuk kurak veya yarı kurak olması gerekmektedir.
- Papates üretimi ülkemizde en fazla olarak İç Anadolu Bölgesi’nde; Niğde, Nevşehir, ve Konya civarında yapılmaktadır.
- Marmara bölgesinde Adapazarı ve Doğu Anadolu bölgesinde Hasankale Ovası patates üretimi için elverişli olduğundan bu bölgelerde de sıklıkla yetiştiriciliği yapılır.
- Patates toprak altında yetiştiğinde genellikle ülkemizin her bölgesi/bölümünde yetiştirilmesi mümkün bir sebzedir.
2.2.2 Soğan ve Sarımsak
- Soğan ve sarımsak aynı türde yumrulu bitkiler olduğundan en çok Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde üretimi yapılmaktadır.
- Bu iki üründe Türkiye’nin iklim şartlarına göre uyum sağlamayı başarmıştır.
2.3 Meyvesi Tüketilen Sebzeler
2.3.1 Kavun ve Karpuz
- Kavun ve karpuz sulu tarım gereksinimi en fazla olan meyvelerdendir. Genelde ülkemizin her bölgesinde yetişebilir fakat Akdeniz’de özellikle Adana karpuzu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ciddi ölçüde yetiştiriciliği vardır.
2.3.2 Domates
- Marmara bölgesindeki salça fabrikalarından dolayı Bursa ve Balıkesir’de, Ege bölgesinin Kıyı Ege kısımlarında ve Akdeniz bölgesinin belirli bölümlerinde domates üretimi seralı ve serasız olarak yapılmaktadır.
- Salça tüketiminin ve üretiminin ülkemizde bir hayli fazla olmasından dolayı her bölgede ekim alanları artmaya devam etmektedir.
2.4 Seracılık
Seralarda sıcaklık kontrol altına alınarak sebzeler zamanından önce veya daha doğrusu mevsim bağımsız yetiştirilebilir. Seraların naylon veya camdan olmak üzere çeşitleri vardır bu sayede kış ve sonbahar aylarında sebzelerin yetiştirilmesi mümkün olmakta. Seracılığın Akdeniz Bölgesi ve Ege bölgesinin kıyı kesimlerinde daha fazla olmasının başlıca nedeni kış mevsiminun ılık geçmesinden kaynaklıdır. Ayrıca güneşşli gün sayısı da fazla olduğundan bu bölgeler iiçn sera tarımcılığı oldukça cazip hale gelmiştir.
3. Sanayi Bitkileri
3.1 Şeker Pancarı
- Yağmur ve nem talebi fazla olmayan pancarın yaz aylarında tarımı sulama yöntemi ile yapılmaktadır. En çok ekiminin ve üretiminin yapıldığı bölge İç Anadolu bölgesidir.
- Şeker pancarı sürekli yağış almasından dolayı Karadeniz bölgesinde yetişmez yine aynı şekilde kuraklığın fazla oduğu Güneydoğu Anadolu bölgesinde de yetiştirilemez.
- Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kesiminde ise ekonomik değeri daha yüksek ürünler yetiştirildiği için şeker pancarı fazla yetiştirilmez.
3.2 Ayçiçeği
- Üretiminin yaklaşık yüzde yetmiş beşi (Tekirdağ) Ergene havzasında gerçekleştirilir.
- Yağ üretiminde ve küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. (ATK ayçiçek tohumu küspesi)
3.3 Tütün
- İç Anadolu hariç ülkemizin tüm bölgelerinde yetiştirilebilen tütün, en çok Ege Bölgesi’nde sonra ise Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilmektedir.
- Sigara üretiminde ve Kozmetik alanında kullanılır.
- Kaliteyi korumak için üretimi devlet kontrolündedir.
3.4 Çay
- Çay üretimi yapmak her mevsim bol bol yağış ve nem istemektedir. Bundan dolayı ılıman iklim şartlarında çay yaprakları büyür toprağı ise kireçsiz ve tuzsuz olmalıdır.
- Doğu Karadeniz bölümünün kıyı kesimin en fazla çay yetiştiriciliğinin yapıldığı yerdir. Doğu Karadeniz bölgesinin en önemli mikroklima ürünlerinden biridir.
3.5 Yer Fıstığı
- Yaklaşık %95’i Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilir yağlı bir bitkidir.
3.6 Soya Fasulyesi
- En çok Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde yetiştirilir. Akdeniz Bölgesi üretim birincisidir bu özelliği ile mısır tarımına benzer.
3.7 Susam
- Yağlı bir bitki tohumu olan susam ve sıcak bölgelerde sulama ile yetiştirilebilmektedir. En fazla Ege, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde üretimi yapılmaktadır.
- Türkiye’ye üretiminde Akdeniz Bölgesi birincidir.
3.8 Haşhaş
- Haşhaş ilaç sanayisinde narkoz üretiminde kullanılır.
- Afyonkarahisar ve çevresinde haşhaş üretiminde ülkemizin bir numarasıdır. Burdur, Isparta ve Çorum’da da yetiştirilen haşhaşın üretimini devlet takip etmektedir.
3.9 Keten ve Kenevir
- Keten üretimi il olarak en fazla Sinopta ve Kocaeli’de yapılır. Kenevir ise Kastamonu ilinde yetiştiriciliği daha fazladır.
- Keten dokumacılık sektöründe kumaş vb. olarak kenevir ise halat yapımı için tercih edilmektedir.
- Bazı firmalar tarafından keten ve kenevir ilaç sanayisinde veya üretiminde de kullanılmaktadırlar.
3.10 Pamuk
- Dokuma ve yan sanayisinin ham maddesidir. Yetişme döneminde bol su ve sıcaklık hasat döneminde ise kuraklık ister.
- Pamuk üretiminde zirve Güneydoğu Anadolu Bölgesine aittir, Ege Bölgesi onu ikincilikle takip ederken, Akdeniz Bölgesi pamuk üretimiyle üçüncü sırada yer alıyor.
- Çok az da olsa özel koşullardan dolayı Iğdır Ovası’nda da ekimi yapılır.
- Taşıması kolay ve hafif olmasından dolayı İstanbul, Kayseri ve Konya ve gibi büyük şehirlere hammadde satışı yapılarak dokuma sektöründe kullanılıyor.
4. Meyveler
4.1 Elma
- İç Anadolu öncelikli olmak üzere ülkemizin pek çok bölgesinde ve yerinde yetişebilmektedir.
- Soğuk havalara karşı oldukça dirençli olan elma yetiştirilme alanı bakımından en çok yetiştiriciliği yapılan ikinci meyvedir.
4.2 Üzüm
- Üzüm güneşin az görüldüğü yağışın sürekli yaşandığı Karadeniz Bölgesi’nin kıyıları hariç diğer bütün bölgelerde yetişebilir.
- Ülkemizde üretimi en çok yapılan ve bağ olarak yetiştirmesi en geniş alana sahip olan meyvedir.
- Kıyı Ege bölümünde özellikle çekirdeksiz üzüm üretimi yaygın olarak yapılmakta. Ege Bölgesi üzüm üretimde birinci sırada yer alır burasını İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri izler.
- Üzüm soğuğa en dayanıklı meyvedir. Ülkemiz kuru üzüm ihracatında dünya birincisidir.
4.3 Turunçgiller
- Portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi bitkilerden oluşur.
- Özellikle Akdeniz Bölgesi kıyılarında üretimi yapılan Turunçgiller Ege ve Doğu Karadeniz kıyılarında da yetiştirilebilmektedir.
- Rize’de mikroklima şartlarına bağlı olarak yetiştirilir.
4.4 Zeytin
- Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde görülen tipik bir maki bitkisidir. Daha sonra Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yetişmektedir.
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin batısı ile Doğu Karadeniz bölümünde de yetiştirilir.
- Zeytin verimli yılın yorgunluğunu ertesi yıla taşır bundan dolayı 1 yıl iyi ürün verir onu izleyen yıl vermez.
4.5 Fındık
- Yıllık bazda yağışa ve neme en çok ihtiyaç duyan meyvelerden birisi olan fındık, ılıman iklime sahip bölgede yetişir. Ülkemizde fındık için en uygun yetişme alanları Karadeniz bölgesinin kıyı boylarıdır.
- Fındığın yaklaşık %80’İ Karadeniz’de %20’si ise Marmara Bölgesi’nde yetiştirilir.
- Dünya fındık üretiminin yaklaşık %70’ini Türkiye karşılar. İhracat ürünlerimiz arasında yer alır.
4.6 Kayısı
- En çok Malatya’da yetiştirilir yetiştirildiği diğer iller Elazığ, Ankara, Konya ve İzmir’dir.
- Kuru olarak ihraç edilir ülkemiz dünya kayısı üretiminde birincidir.
4.7 Şeftali
- En çok Marmara (Bursa) ve Ege bölgelerinde yetiştirilir.
4.8 İncir
- İncir kış soğuklarına dayanıklı bir meyve olmadığından Ege Bölgesi’nde diğer bölgelere göre daha fazla yetiştirilir.
- Kuru incir üretiminde Aydın ve İzmir ülke ihtiyacının tamamını karşılamaktadır.
- Dünya’ya yapılan kuru incir ihracatı ile ülkemiz kuru incir ihracatında ilk sırada yer alır.
4.9 Muz
- Tropikal iklim bölgelerinin ürünüdür ülkemizde mikroklima olarak yetiştirilir.
- Muz üretimi ülkemizde sadece Akdeniz Bölgesi içerisinde Alanya, Gazipaşa, Anamur ve Erdemli’de kıyı boyunca yapılmaktadır.
- İhtiyacımızın tamamını karşılamasa da yüzde yirmisini karşılar kalan ihtiyacımız ise yurtdışından ithal edilmektedir.
4.10 Antep Fıstığı
- Yüzde 78’i Güneydoğu Anadolu’da yetiştirilir ülkemiz dünya üretiminde birinci sıradadır.
- Önemli ihraç ürünlerimiz arasındadır.
4.11 Badem
- En fazla güneybatı Ege’de yetiştirilir.
4.12 Ceviz
- En fazla Kahraman Maraş, Van ve Bitlis illerinde yetiştirilir.
4.13 Kestane
- En çok Bursa ve çevresinde yetiştirilir.
Türkiye’de Yetiştirilen Tarım Ürünlerini Gösteren Harita;
