Rusya'ya bağlanan Kırım'ın ardından gözler Moldova'ya çevrildi. Rusya Devlet
Başkanı Vladimir Putin'in Ukrayna'dan sonraki hedefinin Moldova Cumhuriyeti
olduğu öne sürülüyor. Moldova Cumhuriyeti bugüne dek AB ile ortaklık anlaşması
imzalamasına kesin gözüyle bakılan ülkelerden biriydi. Ülkeden ayrılmak isteyen
Transdinyester Bölgesi nedeniyle çıkan kriz, ülkenin Rusya Federasyonu'na
bağlanması ihtimalini güçlendiriyor.
Coğrafi açıdan Romanya ve Ukrayna arasındaki Moldova'nın yaz aylarında AB ile
imzalamayı planladığı anlaşma
şimdilik
askıda. Çünkü Putin bir zamanlar Sovyetler Birliği'nin kardeş ülkesi olan
Moldova'nın bağımsızlık yolunda ilerlediğini düşünüyor.
Rusya'nın tavrı
Rusya 2013 yılı eylül ayında Moldova'dan şarap ithalatını sınırlandırma
kararı aldı. Bundan kısa bir süre sonra yarım milyon Moldovalı misafir işçinin
20 bininin vize almasını engelledi. Şimdi ise AB ile ortaklık anlaşmasının
imzalanmasını önlemek için bir sonraki baskı girişimi bekleniyor.
Şubat ayından bu yana ülkedeki azınlık grubu Gagavuzlar bu anlaşmaya karşı
çıkıyor, çünkü başkent Kişinev'in 100 kilometre güneyindeki Rusya ekonomik
ilişkiler söz konusu olduğunda AB'den daha büyük önem taşıyor.
AB ile ortaklık anlaşmasına başkaldırının kalbi, Gagavuz Özerk Bölgesi'nin
başkenti Komrat. Liderleri ise Türk kökenli Mihail Formuzal. Gagavuz Özerk
Bölgesi adalet, dışişleri ve güvenlik politikalarında bağımsız değil, Moldova'ya
bağlı.
Sovyetler Birliği döneminde topçu birliğinde binbaşı olan Formuzal, AB
ortaklık anlaşmasının imzalanmasını engellemek için bir referandum düzenlenmesi
çağrısında bulundu. Anlaşmanın ekonominin dengesini bozacağını belirten
Formuzal, Gagavuzların özerk yapısını da ortadan kaldıracağı görüşünde.
Referanduma katılan 70 bin Gagavuz'un yüzde 98,5'inin anlaşmaya 'hayır'
demesi, bunun yerine Putin'in serbest ticaret bölgesini tercih etmesi sürpriz
olmadı. Hukuki olarak Formuzal'ın yaptığı referandumun hiçbir etkisi yok. Çünkü
Gagavuzlar Moldova Cumhuriyeti'nin izlediği çizgiyi belirleme hakkına sahip
değil.
Halihazırda Kazakistan ve Belarus Putin'in gümrük birliğine üye. Önümüzdeki
yıldan itibaren bu birliğin devletler hukuku açısından AB benzeri bir yapıya
kavuşması bekleniyor.
Gagavuzlar Rusya ile ilişkilerin güçlendirilmesinden yana
Gagavuz Özerk Bölgesi'nin uzun süredir Rusya ile iyi ticari ilişkileri var.
Tarımın ağırlıklı olduğu
bölgede Rus pazarı hayati önem taşıyor.
Gagavuzların lideri Formuzel'e göre şarap ve meyvenin Avrupa pazarında şansı
yok. Formuzal, Deutsche Welle'ye verdiği demeçte, "Gagavuz ekonomisinin AB'de
rekabet gücüne sahip olması için 10 yıla ihtiyacı var. Sadece Rus pazarı bizi
önümüzdeki 10 yıl kurtarır” diyor.
Gagavuz sokaklarındaki hava da farklı değil. Vatandaşların çoğu Formuzal'la
aynı görüşte. 64 yaşındaki Türk kökenli emekli Dimitri Dimcioğlu da onlardan
biri. Dimcioğlu Gagavuz'da yapılan referanduma katıldığını söylüyor ve "Ben
referandumda Rusya'dan yana oy kullanmadım, Gümrük Birliği'ne onay verdim. Biz
Gagavuzların AB ile hiçbir sorunu yok. Bizim endişemiz Rusya ile ilişkilerin
kesilmesi” diyor.
Dimcioğlu'na göre Rusya ile ilişkilerin sekteye uğraması Gagavuz bölgesini
istikrarsızlığa sürükleyebilir. Böylece Mihail Formuzal'ın "başkan” sıfatı da
tarihe karışır. Aslında en büyük sorunlardan biri, yaklaşık 25 bin Gagavuz'un
halihazırda Rusya'da çalışıyor olması. AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanması
halinde bu işçilerin Rusya'dan kovulmasından endişe ediliyor.
Ancak Gagavuzların yaptıkları referandum her ne kadar AB ile ortaklık
anlaşmasının oylanması olarak görünse de çok tehlikeli bir gelişmeyi de içinde
barındırıyor. Gagavuzlar bu referandumda aynı zamanda Moldova Cumhuriyeti'nden
bağımsız olmayı da oyladı. Kişinev'deki parlamento AB ile ortaklık anlaşması
imzalanmasını onaylarsa, Gagavuzlar da bağımsızlıklarını ilan edebilecek.
Sonbaharda Moldova'da yeni parlamento seçilecek. Yapılan kamuoyu anketlerine
göre Komünistler önde görünüyor. Moldova Parlamentosu Komünist Parti Grubu
milletvekillerinden Ina Schapuk'a göre Moldovalılar hiç de akılsız değil.
Schapuk'a göre AB bayrağı altında anti demokratik politikalar da izleniyor.
Dolayısıyla Rusya ile Gümrük Birliği Moldova'ya daha fazla avantaj
sağlayabilir.
©Deutsche Welle Türkçe
Simion Chiochina/Maximilian Grosser / Hülya Topçu
Editör: Banu Wöltje