Zazaca Nedir?

Zazaca Nedir?
Recep GÜL-ZAZANA DERGİSİ
Her halk özgürlük ve demokrasi mücadelesini kendisi verir. Ancak her halk bu mücadelede diğer halklarla dayanışma içinde olmalıdır. Bu dayanışmada halklarımızın çıkarları, varlığının tanınması önemlidir. Zaza halkı ve onun önder örgütleri, kendi halkını tanımayanlarla ve halkını asimilasyon, inkar ve imha etmek isteyenlerle ortak mücadele içerisinde olamaz, olmak zorunda da değildir. Böyle bir ortak mücadele kendi ulusal-demokratik mücadelesiyle çelişir, kendi varlık nedenini ortadan kaldırır, kendi yolunu kapatır.

Zaza halkı, Laz halkıyla, Arap halkıyla, Çerkez halkıyla Türk halkıyla, Pomak halkıyla ve Anadolu’nun diğer bütün halklarıyla yan yana gelmekten, ortak mücadele vermekten bir rahatsızlık duymuyor. Ancak Kürt milliyetçiliğinden ve Kürt milliyetçiliğinin asimilasyoncu, inkarcı ve imhacı amaçlarından rahatsızlık duyuyor. Bir çok bilim adamı ve akademisyenin ortaya koyduğu gerçekler gibi öteden beri baskcı ve imhacı olan TC devleti bile son süreçte Zazaca’ nın lehçe değil, bağımsız bir dil olduğunu kabul eti ve bunu Milli Eğitim Bakanı aracılığıyla 12/12/2012 tarihinde Bingöl’de açıkladı.

Konumuza dönersek, Zazaca ve Kürtçe birbirinden ayrı dilerdir. Bu ayrılık dünyaca ünlü dilbilimciler tarafından ortaya konulmuştur.

Zazaca kendi başına bir dildir. Herhangi bir dilin lehçesi değildir. Bu bilimsel bir gerçektir.Zaza diline, ideolojik-siyasi ön yargılarla yaklaşılamaz. Haliyle bilimsel bakışla Zazaca ayrı-müstakil bir dil olunca zaza halkının etnik yapısı ve tarihi de ayrıdır. Bunu açıkça ortaya koymak gerekir.

Kürtler ve Zazalar İran dünyasının iki ayrı halkları ve konuştukları dilde İran dünyasının iki ayrı dilidir.

Dilbilim alanında Dünyanın en büyük ismi olarak nitelendirilen Noam Chomsky, Avrupalı öğrencilerin Zazaca üzerine yaptığı bir araştırmada Zazaca için "Müstakil bir dildir" ibaresini kullandı.

Gelmiş-geçmiş en büyük kürdolog olan Viladimir Minorski, Zaza dili ve zazalar hakkında Kürt olmayan bir dil ve Kürt olmayan bir halk ibaresini kullanmıştır.

Türkiye’nin etimolojisini çıkarmış olan Sevan Nişanyan’da Zazacanın Kürtçenin lehçesi olmadığını ayrı-müstakil bir dil olduğunu ortaya koymuştur.

Zazaca’nın İranoloji bilimindeki yeri yıllar önce belirlenmiş, kendi başına bir dil olduğu kanıtlanmış, bu doğrultuda özellikle Almanya’da dilbilimsel araştırmalar yapılmış ve bu konuda doktora tezleri yayınlanmıştır. Bu konuda ilk akademik çalışmaları 1900 lü yıllarda Oskar Mann, Karl Hadank ortaya koymuştur. Karl Hadank, Oskar Mann’ın asistanıdır ve onun ölümünden sonra Karl Hadank’ın çalışmalarını devam ettirmiştir. Bu çalışmalarından sonra ortaya koyduğu akademik tezlerde Karl Hadank’ın işaret ettiği konuları-tezleri doğrulamıştır.

Zazaca’yı ilk olarak başlıbaşına bir dil olduğunu, yaptığı derleme, araştırma ve incelemeleriyle kanıtlayan dilbilimci Oskar Mann’dır. Oskar Mann’ın 1903’ten 1907’ye kadar yaptığı araştırmalarını ilerletip kitap haline getiren Karl Hadank, Die Mundarten der Zâzâ adlı eseri 1932 yılında basılan Böylece İranoloji dilbilimde Zaza dili bugüne kadar dilbilimcilerin hemfikirliliğiyle başlı başına olarak tanınma durumunu korumakta. Oskar Mann’dan önce Peter Lerch (1856), Friedrich Müller (1864), Albert van Le Coq (1901) gibi araştırmacı ve dilbilimcilerin eserlerinde de Zazaca hakkında folklorik yazın derleyip kısmen analiz de etmişlerdir.

Daha sonraları bunları takiben, Ludwig Paul ve Zülfü Selcan’a ek olarak Almanya ve Avusturya üniversitelerinde Terry Lynn Tood, Jost Gippert, Agnes Korn, Heiner Eichner gibi profesörler de Zazaca üzerine yaptıkları çalışmalar ve araştırmalar ile Zazaca’nın ayrı bir dil olduğunu teyit etmişlerdir...

Daha geniş bir ifade ve ayrıntılarıyla yapılan çalışmaları eserleriyle, akademisyenleriyle, tarihleriyle birlikte somutlaştıracak olursak, onu da şöyle örneklemek mümkün :

W.B. Henning (1954) , D.N. MacKenzie (1961-95), T. L. Todd (1985; A Grammar of Dimili [also known as Zaza], Michigan 1985, 277 s.), G.S. Asatrian / F. Vahman (1987-95), Joyce Blau (1989), P. Lecoq (1989), C. M. Jacobson (1993-97; Rastnustena Zonê Ma / Handbuch für die Rechtschreibung der Zaza-Sprache, Verlag für Kultur und Wissenschaft, Bonn 1993 / İstanbul 2001, Tij Yayınları; Zazaca Okuma Yazma El Kitabı, Bonn 1997 / İstanbul, Tij Yayınları), J. Gippert (1993-96), M. Sandonato (1994), Ludwig Paul (1994-98; Zazaki: Grammatik und Versuch einer Dialektologie, Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden 1998, 366 s.), Zılfi Selcan (1987-98; Grammatik der Zaza-Sprache, Nord-Dialekt (Dersim), Wissenschaft und Technik Verlag, Berlin 1998) gibi dilbilimcilerin analiz ve araştırmaları günümüze dek sürmektedir.